Gündem

Ömer Aşçı Uşak’ın ilk tescilli Komünistini araştırdı

Uşak araştırmalarıyla tanıdığımız Ömer Aşçı, Uşak’ın ilk bilinen ve tescili komünisti Kazım Hulusi'yi araştırdı.

Seher ZEYBEK 25.04.2024 - 17:30

Osmanlı topraklarında Mustafa Suphi ile birlikte sosyalist ve komünist fikirlerin yayılması için mücadele veren önemli isimlerden biri olan Uşaklı Kazım Hulusi, yine Mustaf Suphi ile Karadeniz’de boğulan 15 kişiden birisidir.

İşte Aşçı’nın araştırmasının detayları:

Osmanlı Devleti'nde sosyalist ve komünist fikirleri ilk benimseyenler Ermeni, Rum, Bulgar ve Yahudiler yani gayrimüslim azınlıklar olmuşlardır. Rusya’daki 1917 Bolşevik İhtilali sonrası kurulan Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile Millî Mücadele döneminde işbirliği gelişmektedir. Beraberinde de Bolşevik bir devrimi kurtuluş gösteren bir propaganda yayılmaya başlamıştır. Azerbaycan’ın Bakü kentinde 1 Ekim 1920 günü toplanan Sosyalist Müslüman Doğu Halkları Kurultayı sonrası Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti tarafından desteğiyle Türkiye Komünist Fırkası kurulmuş ve Mustafa Suphi başkanlığına getirilmiştir. Türkiye Komünist Fırkası Başkanı Mustafa Suphi; Emekli Valilerden Arnavut asıllı Mevlevizade Ali Rıza Efendi'nin oğludur. Onun propaganda faaliyetleri sonrası Bolşevik Yeşil Ordu Cemiyeti kurulmuştur. Yeşil Ordu Cemiyeti mensubu Çerkez Ethem Müfrezesi Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetine karşı isyan etmiştir. Komünizm rejiminin Türk Milleti'nin benliğine uygun bir rejim olmadığına inanan Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Kemal Paşa içte ve dışta gelişme gösteren sosyalist ve komünist faaliyetlere karşı tedbirler almaya yönelmiştir. Böyle bir ortamda Türkiye Komünist Fırkası Başkanı Mustafa Suphi Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Kemal Paşa'nın izni ile 28 Aralık 1920 günü Anadolu'ya gelmiştir. Buradaki amaç Mustafa Suphi 'nin kontrol altında tutulmasıdır. Çünkü Mustafa Suphi Azerbaycan'da Türkler arasında seferberlik ilan ederek askeri bir kuvvet hazırlamakta ve birçok propagandacıyı Türkiye'ye göndermeye devam etmektedir. Mustafa Suphi ve beraberindeki 17 kişi 18 Ocak 1921 günü Kars'tan Erzurum’a hareket etmiştir. Erzurum'da Muhafaza-i Mukaddesat Cemiyeti önderliğinde çıkan olaylar sonucunda tutuklanarak Trabzon'a gönderilmişlerdir.

Trabzon’da halkın galeyana gelmesiyle Türkiye Komünist Fırkası Başkanı Mustafa Suphi, 14 arkadaşı ile birlikte Trabzon iskelesinden bir motorbot ile Batum'a doğru yola çıkarılmışlardır. Ancak bu yolculuktan iki hafta geçtiği halde Mustafa Suphi ve 14 arkadaşı ’nın hiçbirinin Batum’a ulaşmadığı ve öldürüldüğü anlaşılmıştır. Fakat konu tam olarak aydınlatılamamıştır. Katledilen 15 kişinin içinde Uşaklı bir Bolşevik’te bulunmaktadır. Mustafa Suphi ile can verenlerin sayısı ihtilaflıda olsa 30 Ocak 1921 tarihli İstikbal Gazetesi’nde şöyle zikredilmektedir ;

1) Samsun'un Hançerli Mahallesinden Mustafa Suphi

2) Maria (Meryem) Suphi

3) Üsküdar'ın Ahmet Çelebi mahallesinden Ethem Nejat (İzmir Maarif eski müdürü)

4) Erzincanlı Aşçıoğlu Bahaeddin (muallim)

5) Uşak'ın Hacı Hüseyin Mahallesinden Kazım Hulusi

6) Sürmene'nin Asu Karyesinden Kıralioğlu Maksut

7) Cihangirli Hilmioğlu İsmail Hakkı (doktor)

8) Van'ın Erciş kazasından Ahmetoğlu Hayrettin (Nefer)