Osmanlı Devleti 18 Ekim 1918’de yayımladığı bir emirle savaş hali nedeniyle bir bölgeden diğer bir bölgeye sevk edilen insanların eski yerlerine geri dönmelerini kararlaştırdı. Bu karar Anadolu’nun yerli Ermeni ve Rum ahalisinden tehcir edilenleri ve asker kaçaklarını kapsamaktaydı. Osmanlı Devleti askerlik yükümlülüğünün bütün Osmanlı vatandaşları için zorunlu tutulmasına dair kanunun çıkarmasıyla Birinci Dünya Savaşı sırasında Anadolu’daki birçok yerli Rum askere gitmek istememiş ve Yunanistan’a, Adalara ve Avrupa’nın değişik ülkelerine kaçmışlardır. Harp sırasında Rumların katledileceği şeklindeki haberlerin çıkması ise Anadolu Rumlarını iyice telaşa sürüklemiş ve Anadolu’nun kimi Rum kasabaları tamamen boşaltılmıştı. Ek olarak Osmanlı Devleti İtilaf Devletlerinin çıkarma yapabileceği yerlerde bulunan Marmara, Ege, Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerindeki Anadolu Rum halkının bir kısmını daha güvenli yerlere sevke tabi tutmuştur. Osmanlı Devleti’nin Vükelâ Meclisi'nde 11 Ocak 1920 tarihli toplantıda alınan her türlü tedbir ve yasağa rağmen, geri dönüş kararıyla birlikte bazı yerlerde de ise Rumlar, eski emlaklerinin kendilerine iade edilmesi için mahkeme yoluna başvuruyor ve Rumların aleyhinde sonuçlanıyor bazı yerlerde ise Türkler bir nev'i tehcir edilerek yerlerine Yunanlı göçmenler yerleştiriliyordu. 1920 yılı başına kadar Anadolu'ya dönenlerin sayısı 25.000'e ulaşmıştır. Yunan Başbakanı Gunaris ‘in, 12 Kasım 1921'de İngiliz Dışişleri Bakanı Lord Curzon'a verdiği notaya göre, 1921 yılı başına kadar, İzmir çevresine 126.000 Yunan göçmeni getirilip yerleştirilmiştir.
O dönem Kuvayı Milliye Kumandanı olan Mahmut Celâl (Bayar) Bey ise içinde Uşak Havalisi ‘ninde bulunduğu bölgedeki Rum iskanı hakkında şöyle demektedir :
Ayvalık Körfezi mıntıkasında 120.000,Çanakkale mıntıkasında 90.000,İzmir Merkez Kaza'da 190.000,Aydın havalisinde 80.000,Urla Yarımadası ile İzmir'in Güney-batısından Çeşme'ye kadar olan bölgede 130.000,Manisa, Akhisar, Alaşehir ve Uşak havalisinde 150.000,Midilli'de 150.000,Sakız'da 70.000 kadar Rum nüfus toplanmıştır. Bunlar arasında, sahte nüfus tezkereleriyle yerleştirilmiş papazlar, kurmaylar ve öğretmenler de vardır.
Kaynaklar;
Harp Tarihi Vesikaları Dergisi,Sayı:21,Vesika 540
Bilge Umar, İzmir’de Yunanlıların Son Günleri,Ankara,1974,s.235
Celal Bayar, Bende Yazdım, Cilt V,İstanbul,1967
