Gizli Türkiye Komünist Partisi İhtilal Beyannamesi'nin Uşak Kazasının Yunan Küçük Asya Ordusu tarafından işgal edilmesiyle ertelendiğini ve bu yüzden partinin faaliyetlerine bir süre daha devam ettiğini biliyor musunuz?
Uşak, dahili olmasa da bir vesileyle Gizli Türkiye Komünist Partisi’nin faaliyetlerini bir süre daha etmesine olanak sağlamıştır.
Yani Dostlar, Uşak şu ve ye bu şekilde sol ideolojilerle tarih boyunca dirsek temasında bulunmuştur.
Gelin şimdi Gizli Türkiye Komünist Partisi ve Uşak ilişkisini ESKUDER Başkanı ve Uşak tarihi Araştırmacısı Sevgili Ömer Aşçı’nın bir araştırmasından öğrenelim.
8 Eylül 1920
1920 Mayıs ayında Mustafa Kemal Paşa’nın da onayıyla kurulan Ankara’daki ilk komünist örgütlenme olan Yeşil Ordu cemiyeti Çerkes Ethem'in katılımıyla bir muhalefet odağı haline gelmeye başlamış ve tahkikat başlatılmıştır. Bunu üzerine Gizli Türkiye Komünist Partisi 14 Temmuz 1920'de kuruluş beyannamesi yayınlayarak kurulmuştur. Gizli Türkiye Komünist Partisi İhtilal Beyannamesi Konya Valisi Haydar (Vaner) Bey tarafından ele geçirilerek Büyük Millet Meclisi'ne gönderilmiş ve iktidar çevresinde bomba etkisi yapmıştır. Beyannamede "bir tarafta İngiliz siyasetine alet olan Hürriyet ve İtilafçılar, diğer tarafta halk için onlardan hiç farkı olmayan ve fakat maske ile meydana çıkan eski İttihatçılar olduğu" ifadeleri vurucudur. Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa tarafından 12 Eylül 1920 tarihli emirle Gizli Türkiye Komünist Partisi İhtilal Beyannamesi'nin Eskişehir'de basıldığının anlaşıldığı ve bu hadisenin faillerinin Eskişehir Mutasarrıfı Fatin(Güvendir) Bey tarafından soruşturulmasını istemiştir. Eskişehir Mutasarrıfı Fatin(Güvendir) Bey 18 Eylül 1920 tarihinde Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa'ya gönderdiği Gizli Türkiye Komünist Partisi İhtilal Beyannamesi hakkındaki araştırma raporu şu şekilde aktarılmaktadır;
Büyük Millet Meclisi Reis-i alisi Mustafa Kemal Paşa Hazretleri'ne
18 Eylül 1920
Eskişehir Mutasarrıflığı
12 Eylül 336 ve 303 numaralı şifre telgrafnamelere cevaptır;
Devletlu Efendim Hazretleri
Komünist nizamnamesiyle beyannamesi Ankara'da tahmine göre azası pek cüz'i/az olan Komünist merkezinde tanzim ve azalarından Şerif Manatof vasıtasıyla Eskişehir'e gönderilerek mumaileyh/söz edilen nizamnameden 1000 nüshasını Matbaa-i Liva'da/şehir matbaasında ve son fıkraları fesadı/bozuk da bulunan beyannameyi de Matbaayı Liva/şehir matbaasın'ca kabul edilmediğinden birtakım hile ve hud'a istimali/ hile ve oyuna başvurulması ile Ticaret Matbaası'nda 500 nüsha tab' ettirdiği/bastırdığı gerek kayden ve gerek her iki matbaa müdür ve müstahdemlerinin ifadelerinden ve Şerif Manatof Efendi'nin itirafından müsteban/açıkça olmuştur.
Zaten bu mesele hakkında emri devletleri/hükümet emirleri telakki edilmeden/anlaşılmadan evvel mezkûr/adı geçen beyannamelerden bir nüshası elde edilmesi üzerine polisçe tahkikata başlattırılmış ise de Uşak hadisesi üzerine zuhur eden/ortaya çıkan birtakım mesail-i mühemme-i fevkalade/fevkalade önemdeki olaylar bunun tahkikatını tehir ettirmiştir/erteletmiştir.
Tahkikat-ı acizanem/aciz araştırmam katidir/kesindir. Çünkü hem kuyudata/kayıtlara ve hem de matbaa müdürlerinin ifadelerine ve aynı zamanda Şerif Manatof ‘un itirafına müstenit/dayanır olup aksi iddia edilemez. Binaenaleyh tab/basma keyfiyetinde/niteliğinde fail/yapıcı ancak Şerif Manatof, mürettipleri/düzenleyicileri ise Ankara'da Komünist Merkez-i Umumisi ve bittabi/doğal olarak kendisi de dahil olduğunu beyan etmektedir. Komünizmin Türkiye'de adat-ı içtimaiyemizin/toplumsal adetlerimizin hazmedebileceği bir halde cay-i kabul/kabul noktası bulacağı ve bu cereyanın/akımın önüne geçmek pek güç olacağı zannındayım.
Yalnız tatbikinde, tamiminde/genelgesinde cerayının/akışının iyi bir mecrada giderek mazarrat ikasına/zarar vermesine, aksi tesir vücuda getirmesine meydan bırakmayacak surette hükümetin bu cereyana/akıma iyi bir mecra hazırlaması elzemdir/gereklidir fikrindeyim. Hükümet eğer taammüm etmeye/genelleşmeye başlayan bu fikre alakadar kalmazsa birtakım menafi-i zatiye/olumsuz kişiler peşinde koşanlar bu efkardan/fikirden, zihniyetten istifade etmek emeliyle hareket etmeye ve kendisine makamlar ihzarı/hazırlığı için efkarı ahaliyi/ahalinin düşüncesini yanlış birtakım yollara sevk eylemeye teşebbüs eylemeleri pek mümkündür.
Bu yanlış cereyandan/akımdan düşmanlarında istifade eylemesi melhuzdur/beklenmelidir. Hatta, mezkûr/söz edilen beyannamenin son fıkralarındaki ibarat/ibareler, gerçi suiniyetle/kötü niyetle yazılmış olduğuna dair delait/kanıtlar ve vesaiki lazime/gerekli belgeler elde edilmemekle beraber, haddizatında/gerçek anlamda iyi bir dimağdan/kafadan çıkmamış olmak itibariyle düşmanlarımız için mucibi istifade/gerekli yararı olmak ihtimali vardır.
Binaenaleyh maruzat-ı çakeranemin/hizmetkarınız olan benim sunduğum nazar-ı ehemmiyete/öneminin farkında bir bakışa alınarak tashihi/düzeltilmesi neye mütevakkıf/bağlı ise sürat-i icrası/hızla yerine getirilmesi rey-i ali-i asafanelerine/üstün oy hakkınıza yakışan mütevakkıftır/bağlıdır efendim hazretleri.
18 Eylül 336
Eskişehir Mutasarrıfı
Fatih (Güvendir)
Eskişehir Mutasarrıfı Fatin(Güvendir) Bey bu raporda Gizli Türkiye Komünist Partisi İhtilal Beyannamesi'nin Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa’nın emri öncesinde ele geçtiği ve soruşturulmaya başlandığı ancak Uşak Kazası’nın Yunan Küçük Asya Ordusu tarafından işgal edilmesiyle ertelendiğini ifade etmektedir.
